چگونگی رسمیت یافتن و لازم الاجرا شدن معاهدات در حقوق کنونی ایران
برای آگاهی یافتن از هر خواسته ، آغاز و موضوعی اقتضاء دارد ابتداً در راستای آگاهی اجمالی آن به تعریف و شناسایی ثانیه توضیحاتی ارائه شود لذا در همین ارتباط نخست بایست میدانم در خصوص کلمه “ معاهده ” توضیحاتی را ارائه و سپس باب خصوص معانی مرتبط و اصطلاحی ثانیه توضیحاتی را داشته باشم .
نخست کلمه معاهده
معاهده به معنای پیمان و سوگند و پیمان و شرط . حرف یکدیگر عهد کردن . پیمان نمودن با کسی و سوگند اکل . با کسی پیمان کردن اسم نوعی از عقد آرامش بین مسلمانان و غیر مسلمانان است که پیش از جنگ و یا به عنوان اختتام تذکره منعقد می شد و نتیجه آن صلح موقت است . ( به عکس عقد تقبل ) و در متن بند باید مدت آن آشکار گردد و عقد مذکور آزادی سیاسی خصم را از بین نمی برد و طرف این عقد ممکن است ذمی یا غیر ذمی باشد و پس از انعقاد عقد ، طرف را معاهد نامیده اند ، به جای معاهده لغت مهادنه بازهم به سمت کار رفته است در ترمینولوژی حقوقی تالیف دکتر جعفری لنگرودی به معنی عهد ( باب برابر نذر ) است و همچنین در اصطلاح حقوق بین المللی به معنی قرارداد بین المللی است .(1) معاهده معادل Traite در لسان فرانسوی و Treaty باب زبان انگلیسی می باشد .
تعریف معاهده در حقوق بین الملل ، حقوق ایران و فقه اسلامی
هزاره – در حقوق بین الملل
قبل از تدوین کنوانسیون وین 1969 درباره ادرار معاهدات ، اکثر حقوقدانان از “ معاهده ” به سمت آغاز مفهوم کلی و وسیله ای عام که کشورها بین خود با صور و اشکال متفاوت ایجاد الزام می کنند ، یاد می نمودند ، ( بسان اوپنهایم توسط اوترپاخت حقوق بین الملل 12 تعداد 491 حرف 554 و 569 تا 580 ، ص 877 به بعد و شارل روسو ) ولی کنوانسیون سابقالذکر در جرم 2 معاهده را نوعی “ توافق بین المللی ” تلقی نموده و مفهوم محدودتری را برای آن آشنا است و ذیلاً به تعریف این تاخت کلمه می پردازیم .
توافق بین المللی به معنی وسیع کلمه عبارت از ادا حقوقی است که از تعراضی دو یا قید جانبه تابعان حقوق بین الملل ایجاد گردد و مشمول حقوق بین الملل باشد براساس تعریف مذکور خصوصیات توافق بین المللی عبارتند از :
1- هیچگونه شرط صوری ( درمثل کتبی وجود داشتن ) برای توافق بین المللی لازم نمی باشد.
2- بین تابعان ادرار بین الملل ( و خیر اشخاص خصوصی ) منعقد شده باشد .
3- صفت حقوق بین الملل باشد ( و خیر حقوق داخلی یک کشور معین )
4- دو یا چند جانبه باشد و خیر یکجانبه
لازم است یادآوری گردد که برخلاف پیمان ، آشتی بین المللی ممکن است شفاهی و یا حتی بطور ضمنی منعقد شده باشد .
* دیوان دائمی بین المللی دادگستری در رای تاریخنگار 1933 در قضیه گرینلند شرقی راجع به سمت اختلاف بین دانمارک و نروژ بیانات شفاهی وزیر امور خارجه نروژ را که بناگر به سمت درخواست نماینده دولت خارجی صادر شده است ، الزام آور تلقی کرده و بمنزله انعقاد یک توافق بین المللی خوانده است . ( آرای دیوان، شماره A/B . 53 ص71 ) در خصوص ضمنی وجود داشتن آشتی بین المللی نباید رضایت و تـــوافق ضمنی Tacit Consent تاخت کشور که ناشی از رفتار مشابه آنها می باشد بـــا رضایت تلویحی Tacit acquiescence که غیر مشخص بوده و تاحدی تخیلی و فرضی است خبط کرد .
باب بعضی موارد ممکن است حصول توافق بین المللی ابهامآمیز به نظر برسد و موجب اشکال و اختلاف نظر گردد.
مثلاً در قضیه “ آمباتیه سوس ” در اختلاف بین یونان و انگلستان ، دیوان بین المللی دادگستری در رای تاریخنگار ژوئیه 1953 ، اعلامیه مورخ 16 ژوئیه 1926 را که یونان بطور یکجانبه درباره صلاحیت رسیدگی به سمت منازعات صادر نموده بود جزئی از توافق ثبتشده باب عهدنامه ای که به تاریخ همان روز بین طرفین امضاء شده بود ، دانسته ، اسم آنکه تعدادی از قضات دیوان اعلامیه مزبور را مستقل از معاهده اصلی تلقی نموده اند .
ماده 9 پروتکل بروکسل مورخ 17 اکتبر 1953 حاوی تصمیمات کنفرانس اروپائی وزرای ترابری در مورد تعهدات اقدامات اختصاصی وزراء در کشورشان نیز برازنده بحث و بررسی است که آیا یک تعهد بایست الاجرا ی حقوقی است یا یک پذیرفتاری اخلاقی gentlemem agreement که اقبال را از نظر بین المللی متعهد نمیسازد؟
2- معاهده بین المللی
معاهده بین المللی به سمت معنی عام کلمه ، نوعی آشتی بین المللی است که به صورت کتبی بین تابعان حقوق بین الملل منعقد شده و صفت حقوق مزبور نیز می باشد ( ماده 2 حبل 1 راست الف از کنوانسیونهای وین 1969 و 1986 مذکور )
بر این اساس نیز ، معاهده دارای خصوصیات زیر می باشد:
1 ) آزادی باب نحوه کتبی وجود داشتن معاهده بین المللی 2) بین تابعان حقوق بین الملل منعقد شده باشد
3) مشمول حقوق بین الملل باشد 4) دو یا قید جانبه باشد و خیر یکجانبه
اول: آزادی باب روال کتبی بودن معاهده .
هرچند معاهده باید به صورت کتبی باشد ، لیک طبق جرم 11 کنوانسیون وین 1969 نحوه و شکل التزام، بسته به سمت نظر و آشتی کشورهای طرف آن است . و هیچگونه محدودیتی در این امر بود ندارد .
در رویه دولتها و سازمانهای بین المللی و همچنین در رویه قضائی دادگاههای بین المللی عناوین گوناگون ( عهدنامه ، موافقتنامه ، پروتکل و…) و روشهای مختلفی که درباب تعیین شکل و صورت پیمان ها انتخاب می شود ، تفاوت مهمی نیست و این اختلاف صوری باب ارتباط قراردادی بین کشورها چندان موثر نمی باشد. دیوان بین المللی دادگستری باب فضیه افریقای جنوبی غربی باب رای مورخ 21 دسامبر 1962 خود ، اعلام نموده است که کاربرد یک اصطلاح و عنوان خاص را روابط بین کشورها ، عامل اساسی در تعیین خصوصیت یک توافق یا پذیرفتاری بین المللی نیست .
معاهده
ممکن است در اشکال و بوق رسمی و تشریفاتی و باب مراحل طولانی تنظیم گردد و
یا برعکس بسیار ساده و در مهلتی کم و بسرعت تهیه و امضاء شود. همچنین
معاهده ممکن است باب یک سند واحد یا دو یا چند سند مجزا تنظیم گردد .
چگونگی رسمیت یافتن و لازم الاجرا شدن معاهدات در حقوق کنونی ایران
برای آگاهی یافتن از هر خواسته ، آغاز و موضوعی اقتضاء دارد ابتداً در راستای آگاهی اجمالی آن به تعریف و شناسایی ثانیه توضیحاتی ارائه شود لذا در همین ارتباط نخست بایست میدانم در خصوص کلمه “ معاهده ” توضیحاتی را ارائه و سپس باب خصوص معانی مرتبط و اصطلاحی ثانیه توضیحاتی را داشته باشم .
نخست کلمه معاهده
معاهده به معنای پیمان و سوگند و پیمان و شرط . حرف یکدیگر عهد کردن . پیمان نمودن با کسی و سوگند اکل . با کسی پیمان کردن اسم نوعی از عقد آرامش بین مسلمانان و غیر مسلمانان است که پیش از جنگ و یا به عنوان اختتام تذکره منعقد می شد و نتیجه آن صلح موقت است . ( به عکس عقد تقبل ) و در متن بند باید مدت آن آشکار گردد و عقد مذکور آزادی سیاسی خصم را از بین نمی برد و طرف این عقد ممکن است ذمی یا غیر ذمی باشد و پس از انعقاد عقد ، طرف را معاهد نامیده اند ، به جای معاهده لغت مهادنه بازهم به سمت کار رفته است در ترمینولوژی حقوقی تالیف دکتر جعفری لنگرودی به معنی عهد ( باب برابر نذر ) است و همچنین در اصطلاح حقوق بین المللی به معنی قرارداد بین المللی است .(1) معاهده معادل Traite در لسان فرانسوی و Treaty باب زبان انگلیسی می باشد .
تعریف معاهده در حقوق بین الملل ، حقوق ایران و فقه اسلامی
هزاره – در حقوق بین الملل
قبل از تدوین کنوانسیون وین 1969 درباره ادرار معاهدات ، اکثر حقوقدانان از “ معاهده ” به سمت آغاز مفهوم کلی و وسیله ای عام که کشورها بین خود با صور و اشکال متفاوت ایجاد الزام می کنند ، یاد می نمودند ، ( بسان اوپنهایم توسط اوترپاخت حقوق بین الملل 12 تعداد 491 حرف 554 و 569 تا 580 ، ص 877 به بعد و شارل روسو ) ولی کنوانسیون سابقالذکر در جرم 2 معاهده را نوعی “ توافق بین المللی ” تلقی نموده و مفهوم محدودتری را برای آن آشنا است و ذیلاً به تعریف این تاخت کلمه می پردازیم .
توافق بین المللی به معنی وسیع کلمه عبارت از ادا حقوقی است که از تعراضی دو یا قید جانبه تابعان حقوق بین الملل ایجاد گردد و مشمول حقوق بین الملل باشد براساس تعریف مذکور خصوصیات توافق بین المللی عبارتند از :
1- هیچگونه شرط صوری ( درمثل کتبی وجود داشتن ) برای توافق بین المللی لازم نمی باشد.
2- بین تابعان ادرار بین الملل ( و خیر اشخاص خصوصی ) منعقد شده باشد .
3- صفت حقوق بین الملل باشد ( و خیر حقوق داخلی یک کشور معین )
4- دو یا چند جانبه باشد و خیر یکجانبه
لازم است یادآوری گردد که برخلاف پیمان ، آشتی بین المللی ممکن است شفاهی و یا حتی بطور ضمنی منعقد شده باشد .
* دیوان دائمی بین المللی دادگستری در رای تاریخنگار 1933 در قضیه گرینلند شرقی راجع به سمت اختلاف بین دانمارک و نروژ بیانات شفاهی وزیر امور خارجه نروژ را که بناگر به سمت درخواست نماینده دولت خارجی صادر شده است ، الزام آور تلقی کرده و بمنزله انعقاد یک توافق بین المللی خوانده است . ( آرای دیوان، شماره A/B . 53 ص71 ) در خصوص ضمنی وجود داشتن آشتی بین المللی نباید رضایت و تـــوافق ضمنی Tacit Consent تاخت کشور که ناشی از رفتار مشابه آنها می باشد بـــا رضایت تلویحی Tacit acquiescence که غیر مشخص بوده و تاحدی تخیلی و فرضی است خبط کرد .
باب بعضی موارد ممکن است حصول توافق بین المللی ابهامآمیز به نظر برسد و موجب اشکال و اختلاف نظر گردد.
مثلاً در قضیه “ آمباتیه سوس ” در اختلاف بین یونان و انگلستان ، دیوان بین المللی دادگستری در رای تاریخنگار ژوئیه 1953 ، اعلامیه مورخ 16 ژوئیه 1926 را که یونان بطور یکجانبه درباره صلاحیت رسیدگی به سمت منازعات صادر نموده بود جزئی از توافق ثبتشده باب عهدنامه ای که به تاریخ همان روز بین طرفین امضاء شده بود ، دانسته ، اسم آنکه تعدادی از قضات دیوان اعلامیه مزبور را مستقل از معاهده اصلی تلقی نموده اند .
ماده 9 پروتکل بروکسل مورخ 17 اکتبر 1953 حاوی تصمیمات کنفرانس اروپائی وزرای ترابری در مورد تعهدات اقدامات اختصاصی وزراء در کشورشان نیز برازنده بحث و بررسی است که آیا یک تعهد بایست الاجرا ی حقوقی است یا یک پذیرفتاری اخلاقی gentlemem agreement که اقبال را از نظر بین المللی متعهد نمیسازد؟
2- معاهده بین المللی
معاهده بین المللی به سمت معنی عام کلمه ، نوعی آشتی بین المللی است که به صورت کتبی بین تابعان حقوق بین الملل منعقد شده و صفت حقوق مزبور نیز می باشد ( ماده 2 حبل 1 راست الف از کنوانسیونهای وین 1969 و 1986 مذکور )
بر این اساس نیز ، معاهده دارای خصوصیات زیر می باشد:
1 ) آزادی باب نحوه کتبی وجود داشتن معاهده بین المللی 2) بین تابعان حقوق بین الملل منعقد شده باشد
3) مشمول حقوق بین الملل باشد 4) دو یا قید جانبه باشد و خیر یکجانبه
اول: آزادی باب روال کتبی بودن معاهده .
هرچند معاهده باید به صورت کتبی باشد ، لیک طبق جرم 11 کنوانسیون وین 1969 نحوه و شکل التزام، بسته به سمت نظر و آشتی کشورهای طرف آن است . و هیچگونه محدودیتی در این امر بود ندارد .
در رویه دولتها و سازمانهای بین المللی و همچنین در رویه قضائی دادگاههای بین المللی عناوین گوناگون ( عهدنامه ، موافقتنامه ، پروتکل و…) و روشهای مختلفی که درباب تعیین شکل و صورت پیمان ها انتخاب می شود ، تفاوت مهمی نیست و این اختلاف صوری باب ارتباط قراردادی بین کشورها چندان موثر نمی باشد. دیوان بین المللی دادگستری باب فضیه افریقای جنوبی غربی باب رای مورخ 21 دسامبر 1962 خود ، اعلام نموده است که کاربرد یک اصطلاح و عنوان خاص را روابط بین کشورها ، عامل اساسی در تعیین خصوصیت یک توافق یا پذیرفتاری بین المللی نیست .
معاهده
ممکن است در اشکال و بوق رسمی و تشریفاتی و باب مراحل طولانی تنظیم گردد و
یا برعکس بسیار ساده و در مهلتی کم و بسرعت تهیه و امضاء شود. همچنین
معاهده ممکن است باب یک سند واحد یا دو یا چند سند مجزا تنظیم گردد .