مسجد احمد ابن طولون

خرید این محصول

» :: مسجد احمد ابن طولون

مسجد احمد ابن طولون این مطلب را ابرام   باده آهسته ) معماری 000 ویژگی های معماری :

مسجد از نظر معماری طرحی بسیار ساده دارد . بناگر شامل یک ساحت مربع به ابعاد تقریبی 92 واحد طول است که از 3 سو رواقی حرف 13 چشمه طاق در 2 ردیف ، و از سوی قبله(جنوب شرقی )رواقی با 17 چشمه طاق باب 5 خط را در بر می گیرد . با احتساب عرض ایوان ها مجموع بنا و ساحت مستطیلی است که به ابعاد 26/122 و 33/140 متر . در بنای مسجد به سمت به‌ازا ستون از جرز بهره گرفته اند . کلیه دیوار ها ، جرز ها و چشمه ها ی شبستان ها یکسره از آجر سرخ رنگ به اندازها های 5/4 در  5/8 تا 8 در 18 حرف 19 سانتی متر در ملاطی ضخیم  چیده شده و یک بستر گچ پیچیده آنها راپوشانیده است .

اسم ها از سنخ نوک تیز (شکسته) است و پایه های حمال آن را جرز های مکعب مستطیل ستبر به ابعاد 46/2 در 27/1 متر تشکیل باده دهد که به فاصله 60/4 متر از یکدیگر قرار دارند . الگو پیشین این سنخ جرز ها در مساجد المتوکل و ابودلف در سامره نیز دیده میشود

( شاید بتوان به سمت حدیث بلوی را در مورد نیاز به 300 ستون برای ساختن مسجدها مورد نظر احمد بن طولون و پیشنهاد معمار مصرانی صانع مسجد برلی ساختن بنایی مه به بجز 2 ستون سمت کعبه (محراب ) به ستون دیگری نیاز نداشته باشد توجیهی برای این آیین جدیدو ناشناخته در معماری مساجد پافشاری‌کننده دانست . نصفه تیرک های کاذب 4 نبش جرز ها را حرف آجر تراشیده اسم اند و طاق های روی آن کمی از پایه خود پیش تر آمده و در بالای تمام جرز به منظور استحکام ، روکوبی چوبی با اتصال دم چلچله ای نصب شده است .

تزئینات بناگر

باب معماری اسلامی تزئینات مسجدها از دو دیدگاه متفاوت به کار گرفته شده است  . در زیادترین آنها برای نشان دادن اهمیت و احضاریه توجه نماز گزاران به سمت محل مشخصی چون محراب ، عوامل تزئینی چشم گیری در آن به سمت کار گرفته اند و باب شماری کمتر معماران کوشیده اند تا به یاری نقش های یکسان و سازگار بناگر را از وحدت کامل برخودردار کنند که در مسجد ابن طولون چنین است گچ بری تنها عامل تزئینی  این بناگر به بهر های حقیقی بنا چون سر ستوان ها ، سطح زیرین طاق ها ، روزنه های نور گیر و پنجره ها غنایی ویژه بخشیده و در تارک ستون ها که به سمت سبک کرنتی است ، نقوش برگ کنگری متداول این سبک ،به برگ مو سبک سامره تغییر یافته است.

اسم های مسجد ابن طول ون انبوه عریض طراحی شده است . بنابراین سطح زیرین آن اساس مناسبی برای ارائه گچ بری است . 10 قطعه از این گچ بری ها به خوبی حفظ شده که طرح آنها حاوی ی ک کاست مرکزی پهن و دو حاشیه باریک با پرتره هندسی و گیاهی به سبک سامره است . یک نوار گچ ارضی شده نیز در هر دو روی چرخه طاق ها ابداع شده که ابتدا با زاویه قائمه به سوی طاق کناری معطوف می گردد و آن‌گاه باب امتداد یک خط افقی به آن می رسد . کتیبه کوفی اسمی مسجد به فاصله 20 سانتی متری در بالای این کاست به سمت عرض 30 سانتی متر بر روی چوب منبت کاری شده است . تخمین زده اند که این پیشانی افزون از تاخت کم طول داشته و در حدود یک شانزدهم از آیات قرآن کریم را شامل بوده است پنجره های حقیقت در جدار خارجی رواق ها شاهکاری از   هنر گچ بری است .

3 یا 4 قطعه از الگو های آغازین شبکه های آن باقی مانده که طرح بعضی از آنها حاوی حلقه های تقسیم شده به نیم و ربع دایره و کاملا مشابه طرح یکی از مشبک های مرمرین مسجد جامع دمشق است . دو الگو دیگر حاوی ترکیبی از پیچیدگی شش زاویه و مثلث های برابر الاضلاع است  جدار خارجی رواق ها 10 متر ارتفاع دارد و یک پیشانی حرف تزئینات کنگره ایا به سمت ارتفاع 3 متر بخش فوقانی آن را آراسته است . چنین باده نماید که استاد برآن بوده که دیوار های بلند را از عرض به دو بهر تقسیم کند . باب بخش زیرین 7 در در مستطیل شکل ساخته شده و در بخش زبرین 31 پنجره ابداع کرده   که پایه آنها حرف خط محور این انشعاب قرار دارد . این تقسیم جاذب یکنواختی دیوار های سا ده را از میان برده و یکی از پریچهر ترین عوامل بنا یعنی پنجره را پدید آورده است طرفین روزنه های نورگیر در پشت آغوش های دیوار خارجی صحن ، گل های کوکب 8 آکنده با گلبرگ های فرو ر فته گچ بری شده و ردیفی از همین گل ها به شکل یک جبین زیر رخ صفت ساخته اند .

بام :

سقف آغازین سجده‌گاه از تنه های ستبر نخل بوده که حرف تخته به شکل مربع مستطیل به سمت اندا زه ای 50 در 30 سانتی واحد طول غلاف شده و شاه تیر هایی را تشکیل می داده که به بعد 25/1 واحد طول ( از مرکز به مرکز ) رسم داشته است . رو و میان آنها را با قاب های چوبی تزئین کرده بوده اند . از سقف نخستین ، بهر کوچکی بازمانده بود که در تعمیرات اساسی مسجد روی خارجی آن به همان شیوه بازسازی شده است .

به اثنا تغییرات قید تنه از سرو های آسیای صغیر نیز به دست آمد که به عقیده کرسول («معماری 000 » بایست باب آغازین تعم یرات بنا به سمت پیشه گرفته شده باشد ، اما در مدیحه ای که سعید القاص در ستایش احمد بن طولون و سجده‌گاه ساخته او سروده ، به سمت کار برد   سرو کوهی  در بنای سجده‌گاه اشاره شده است . بنابرین افزون بر تنه نخل از سرو کوهی نیز  در ساختن سقف مسجد استفاده کرده بوده اند .

فواره :

در میانه  صحن مسجد بنایی با گنبد زرین و پادگانه های سوراخ‌سوراخ   که به تمام سو گشوده می شود ، ساخته بوده اند که بر پایه 10 ستون مرمر رسم داشته و 16 ستون مرمر دیگر آن را بسته باده کرده است . کف آن نیز پوشیده از سنگ مرمر بوده و باب زیر قبه یک سنگاب بزرگ مرمری به پهنا دهانه 4 ذرع که آب از فواره آن فوران می کرده ، قرار داشته است . بر پشت صفت آن  ایضاً گاهنما خورشیدی نصب کرده و دور بام را نرده ای از تیر ساج بلند بود ه اند . این فواره در جمادی الثانی در آتش بنزین . وجود تطهیر گاه در پس مسجد نشان می دهد که این فواره بیشتر برای جمال و یا وی ژه آشامیدن آب از بهر نمازگزاران بوده است .  

خرید این محصول

نقش مهندسی Piping در پروژه های ساختمانی

خرید این محصول

» :: پرتره مهندسی Piping در پروژه های ساختمانی

مهندسی Piping سه شاخه کلی را شامل می شود:

1) Material of Piping

2) Supporting & Stress Analyse

3) Design

در این جا به بررسی مدارک مناسبت نیاز برای شروع یک برنامه در یک واحد فرآیندی می پردازیم تمام برنامه شامل سه بخش و یا سه مرحله می باشد که شرکتهای مجری انجام پروژه براساس سنخ فعالیت تقسیم بندی می شوند. سه بخش کلی پروژه عبارتند از:

1) Engineering            2) Procurment      3) Construction

مرحله اول: بخش مهندسی یا نیز بهر طراحی انجام پروژه می باشد.

مرحله دوم: تهیه ابزار ابزار لازم برای انجام پروژه می باشد.

مرحله سوم: ساختن و ارغنون پروژه می باشد.

شرکتهای مختلف بناگر به سمت نوع فعالیت به شرکتهای EPC یا EP و یا PC تقسیم بندی می شوند اصلی شرکتهای ارزشمند در این صنعت از نوع شرکتهای EPC هستند.

در این بار به معرفی نقشه ها و مدارک مورد نیاز برای اجرا یک پروژه می‌پردازیم.

اطلس ها و مدارک مورد نیاز در طراحی Piping

به منظور انجام فعالیتهای مربوط به یک برنامه لازم است که یک تیم پروژه تحت نظر یک مدیر برنامه مشغول شوند. مدیر پروژه مسئول و کنترل کننده تمامی فعالیتها بوده و پاسخگوی مسائل مرتبط می باشد. افراد مشغول در اجرا پروژه مسائلی از قبیل طراحی مهندسی، زمان بندی و قیمت تمام شده را در موردها مختلف به مدیر پروژه ارائه می کنند که البته معمولاً این موضوع شامل مسائل فنی برنامه نمی شود.

دپارتمان مهندسی مکانیک مهندسین را برای انجام یک برنامه خاص باب زمینه های زیر بکار می گیرد. این زمینه ها عبارتند از: طراحی سیستمها و تجهیزات، ساخت و گرمایش و تهویه مطبوع و نیز طراحی تیم های Piping.

مهندسین Piping موظفند پروژه را طوری هدایت کنند که اهداف نهایی پروژه تامین شود برخی از این مسئولیت ها شامل موردها زیر است:

-      انجام مراحل طراحی مهندسی کارخانه فرآیندی و ارائه طرح سیستم Piping

-      تحلیل تنش لوله‌ها

-      طراحی تکیه گاه‌ها

-      پیشگیری از واماندگی و برون شد سیال از سیستم

-      به پایان رساندن موارد مشخص شده در قرارداد پروژه

-      ارتباط با بخشهای دیگر برنامه به منظور هماهنگی میان قید گروه‌های مربوطه

و برابری بایسته با مشخصات استاندارد، مشخصات فنی، برنامه زمانبندی تعیین شده و در نهایت اعتبار در تماشا گرفته شده است.

برای کنترل تمامی فازهای طراحی، آنالیز، تدارکات، ساعت و برپایی لوله ها و تکیه گاهها و سایر قسمتهایی که در شکل ستاندن تیم Piping بایست است سندهای فنی موجگود است که ابزار و روشهای لازم را فراهم می کنند.

مهندسین Piping با مطالعه دقیق نیازها تشخیص می دهد که چه مدارکی لازم است و در چه زمانی باید مناسبت استعمال و یا برای تایید به دیگر اعضای پروژه تحویل داده شود.

مدرک های مورد نیاز در مهندسی ‍Piping شامل موارد زیر است:

·     دیاگرام جریان یا فرآیند Process Flow Diagram (PFD)

·     دیاگرام استوانه کشی به دوست ابزار دقیق  Piping and Instrument Diagram (P&ID)

·     Line List لیست خطوط

·     Piping Specification مدارک بسته و یا ویژگیها فنی کار

·     Plot Plan جانمایی کلی تنها فرآیندی

·     Piping Layout نقشه های طراحی لوله کشی

·     ایزومتریک استوانه کشی Piping Isometric

·     ایزومتریک ساپورت Support Isometric

·     اطلس های مرکب

·     نقشه های قیود و تکیه گاهها

·     مدل اشل Scale Model

·     گزارشهای مربوط به تحلیل تنش

·     نقشه های مربوط به بازرسی در اسم سرویس

·     گزارش تغییرات در طراحی

دیاگرام جریان یا فرآیند (PFD)

نقشه شماتیکی است که تعریف کلی از فرآیند سیستم را توسط نمایش تجهیزات و خطوط اصلی فرآیند همراه با ویژگیها پروسی این خطوط عرضه می دهد این مشخصات عموماً شامل درجه حرارت و فشار کاری (عملیاتی)، دبی جریان، دانسیته و ویسکوزیته، میزان و یا درصد عناصر بااهمیت در خطوط جوراجور می باشد. این مهم توسط مهندسی شیمی- فرآیند آماده شده و هدف برنامه و نحوه فعالیت کارخانه را از لحاظ جریان فرآیند معین می کند این دیاگرام در مرحله Basic Design ایجاد می شود.

دیاگرام لوله کشی به دوست ابزار دقیق (P&ID)

سندی که براساس P.F.D پایه گذاری می شود وی حرف جزئیات کاربردی
Piping and Instrument Diagram می باشد.

این دیاگرام مشخصات فرآیندی تجهیزات، اجزاء و اقلام مورد نیاز در سیستم استوانه کشی نیازهای آلت دقیق و جایگاه قرارگیری آنها، نحوه اتصالات لوله ها را بین تجهیزات مختلف، سیستم عایق بندی، سایز استوانه ها، کلاسهای مختلف کاری براساس نوع سرویس و فشار کاری (Rating)، خطوط شیبدار و مقدار شیب، جهت جریان و… را براساس شماره خطها آرم می دهد. نکته قابل توجه در توضیحات بالا این است که آندسته از اقلام لوله کشی که باب طراحی Piping Layout (چیدمان لوله‌کشی) مورد نیاز حقیقت می شوند در اطلس P&ID دیده نمی شوند. از تمام زانویی ها که دقیقاً بستگی به سمت طریقه چیدمان استوانه کشی دارند.

نکته دیگر در این مبحث این است که آلبوم سرویس که تعیین کننده جنس لوله و تنگی کاری که اصطلاحاً Rating می گویند را حرف کلاس کاری نمایش می دهند. نکته بعدی که باب (P&ID) به سمت آن اشاره می شود.

که برای احاله به Line List پروژه Piping بکار می رود این تعداد تا وقتی که پارامترهای طراحی تغییر نکند ثابت باقی خواهد ماند لذا وقتی یک شماره خط تغییر می کند.

باید انتظار داشت که برخی از پارامترها از قبیل سرویس خطوط (سیالی که در داخل لوله جریان دارد)، جرم بکار رفته، دما، تنگی و یا هر ترکیب دیگری از این خصوصیات تغییر کرده باشد.

به کوه طور خلاصه شماره خطوط شامل داده‌ها زیر است:

- قطر اسمی

- سرویس داخل استوانه

- اعدادی که شماره الفبا را مشخص می کند

- کلاس کاری

بعنوان مثال CWS-1005-150CS-16 یک شماره خط است که به ترتیب از سمت راست آشکار کننده استوانه با قطر اسمی 16 اینچ و کلاس کاری 150CS به معنای 150 پوند rating و جنس کربن استیل CS و شماره خط 1005، در یک سیستم تغذیه آب بارد Cooling Water Supply.

Line List

اعداد نشانگر شماره خط در P&ID به منظور مشخص شدن باب لیست الفبا
(Line List) باب نظر افسرده می شوند. لیست خط شامل تمام خطوط پروژه می شود که حرف تدقیق به سیستم مربوطه و سپس با توجه به اعداد نشانگر طبقه بندی می شوند. این لیست تمام پارامترهای طراحی خط مربوطه شامل پهنا لوله، ضخامت دیواره، نوع سیال، دمای طراحی و دمای کاری جنس درشتی عایق و استاندارد بکار رفته را باب بر می گیرد. علاوه بر Line List اکثر پروژه ها لیستی از شیرهای مورد استفاده در سیستم Piping نیز دارند تعداد شیر که برای تمام شیر بطور منحصر به فرد تعیین می شود، سیستم مربوطه، کلاس و احتمالاً سنخ شیر را مشخص می کند؛ الگو Line List باب ادامه آورده شده است.

لیست تجهیزات (Equipment List)

این مدرک تجهیزات را که باید باب حد واحد فرآیند یا واحدهای جانبی قرار گیرند همراه با شماره بندی توضیحات فرآیندی لیست می کند. نمونه لیست تجهیزات باب ادامه آمده است.

Piping Specification

مدرکی است که براساس استانداردهای مختلف طراحی خارج می شود. چکیده استانداردهای طراحی است. این مدرک محدودیت های کاری را در طراحی و خرید و ساخت و ارغنون و … برپایه مسائل اقتصادی منطقه، مسائل فنی و هماهنگی گروههای جوراجور کاری ایجاد می شود. این مدرک باب حقیقت بایدها و نبایدهای موجود باب استاندارد را تن‌پوش می دهد.

مزیت های این مدرک شامل موردها زیر است:

1- جلوگیری از افنا دقت  باب پروژه در مراجعه به تک تک استانداردها.

2- سلیقه ای کار نشدن پروژه و یک دست و تیپ وجود داشتن کار.

3- جلوگیری از اشتباهات فنی در مسائل حائز اهمیت.

4- مسائل و محدودیت اقتصادی منطقه در حاضر و یا نبودن امکانات ساخت و یا خرید از جمله مهمترین Specها می استطاعت به موردها زیر استعاره کرد:

- Piping Material Specification (P.M.S)

- Insulation Specification

- Painting Specification

- Supporting Specification

Plot Plan

Plot Plan یکی از مدارک بااهمیت وکلیدی می‌باشد که طی فاز مهندسی ایجاد می‌گردد و از آن برای جانمایی تجهیزات و قسمتهای مختلف بسان واحدهای پروسس، استوانه کشی و … و همچنین ثبت راه فعالیتهای عمده مهندسی و ساخت استفاده می گردد.

Plot Plan واحد فرآیند عبارت است از یک اطلس آرایش یافته که مشخص کننده حد کار یک کارخانه، جاده، ساختمانهای صنعتی و غیرصنعتی، تجهیزات و محل قرارگیری آنها سازه های مورد نیاز واحد، مانند Piperack (سازه ای است که لوله به چهره دسته بر روی آن قرار می گیرد) و… که این موارد برای یک فرآیند آشکار طراحی می گردد.

Plot Plan نهایی تمام اجزاء را با شماره های مخصوص مشخص می کند و با مقیاس اشکال تجهیزات و امکانات نگهداری را باب نمادهای عمودی و افقی دو بعدی آرم می دهد، تماماً آرایش ها و نقشه های سه بعدی برای تجسم بهتر به کار اسیر می شود.

زمینه‌های جوراجور استفاده از Plot Plan باب قسمت های مختلف پروژه باب بخش زیر توضیح داده شده است.

- طراحی لوله: Plot Plan به منظور جانمایی تجهیزات و تیم های لوله کشی فرآیند و بررسی زوال تماس لوله ها به هم و همچنین برآورد اجناس و مقادیر لوله مورد استعمال رسم می گیرد.

- سازه: Plot Plan به منظور ایجاد نقشه های نواحی مختلف از دید ارتفاعی و محلهای تخلیه و زیرزمینی، طراحی فونداسیون و سازه ها و استوانه ها، محیطهای محصور و محیطهای مسقف و برآورد تمامی اجناس عمده بکار می رود.

- مهندسی برق: Plot Plan به منظور ایجاد نقشه های تفکیکی محیط تعیین مکان سویچرها و پستهای فرعی و مراکز کنترل موتور، تعیین مسیر کابلها و تخمین اجناس عمده به کار می رود.

- مهندس ابزار دقیق: Plot Plan جهت تعیین مکانهای ابزار دقیق اتاقهای کنترل، مسیر کابلها، کنترل سرا اصلی و برآورد اجناس اصلی مناسبت استفاده قرار می گیرد.

- مهندسی سیستم ها: Plot Plan جهت تسهیل طراحی هیدرولیکی، سایز کردن استوانه و نیازهای انقطاع جریان امکانات مورد استفاده قرار می گیرد.

- دوران بندی و کنترل پروژه: Plot Plan جهت دوران بندی فعالیتهای مهندسی در دوره های تعیین شده مورد استفاده قرار می گیرد.

- ساخت: Plot Plan جهت زمان بندی مراحل ساخت تمام تجهیزات کارخانه مطالعات مربوط به سمت طنابها و کابلهای مورد استفاده باب جابجایی های تجهیزات و باربرداریهای عظیم بررسی قابلیت های ساخت و فضاهای بایست جهت هدایت باب طول دوره ساخت مورد استفاده قرار می گیرد.

- ارزیابی هزینه: Plot Plan جهت برآورد کلی کارخانه یا پالایشگاه بکار برده می‌شود.

- استفاده کارفرما: Plot Plan جهت بررسی های امنیتی، اپراتوری، نگهداری و نیز به منظور ایجاد یک نقشه همزمان حرف ساخت از چیدمان کارخانه و مسائل کنترل پیمانکاران مناسبت استعمال قرار می گیرد.

نمونه یک Plot Plan باب ذیل آمده است.

نقشه های طراحی Piping

براساس P&ID و Plot Plan و Specها نقشه های طراحی Piping تهیه می شوند این نقشه ها مسیر و شکل دقیق سیستم Piping را نشان می دهد و اصلی ترین document مورد استفاده توسط مهندسین Piping است. این نقشه ها معمولاً شامل نماهای elevation و Plan می شوند (نمای Plan نما از اسم و نمای elevation نمای از جانب است).

یک نمای Plan از یک سیستم Piping به طور نمونه در شکل A آورده شده است. این نما لوله ها و مخزن‌ها اصلی و همچنین چگونگی عبور لوله از ساختمان را نشان می‌دهد وی از طرف دیگر نمای پلان اختلاف ارتفاع را به خوبی آرم نمی دهد لذا برای مشخص شدن مسیر Piping تمام دو نمای Plan و elevation بایست است. (شکل B نمای elevation را نشان می دهد) برای مثال ارتفاع نازل A به آسانی قابل تشخیص نیست همان طوری که در این شکلها دیده می شود. Piping به سمت صورت یک خط توپر نشان داده می شود.

زمانی که مسیر Piping آشکار شد باید با اندازه گیری نسبت به نقاط مبنا روی اطلس تعیین گردد. معمولاً Piping نسبت به سمت دیوار یا ستون ساختمان که محل آنها استوار است، اندازه گیری می شود.

مبنای دیگر در سیستم Piping موقعیت شمال (Plant North Arrow) است موقعیت شمال باب نقشه های Piping نمایش داده شده و بعنوان یک جهت ثابت اساس برای طراحی Piping به کار می رود، حتماً جانب شمال نشان داده شده در نقشه لزوماً شمال واقعی نیست بلکه به سمت چهره قراردادی اینطور فرض می شود موقعیت شمال معمولاً موازی با یک سری خطوط ستونهای ساختمان انتخاب می شود و اسم است که مسیر Piping حتی المکان موازی یا چماق حرف موقعیت شمال باشد، تا بتوان بیشترین استفاده را از سازه های ساختمان به آغاز تکیه گاه (Support) کرد.

مدلهای اشل (Scale) و نقشه های مرکب

برای جلوگیری از تداخل کارها و ایجاد فضای بایست برای نصب قید دستگاهها از نقشه های مرکب استفاده می شود. به این ترتیب تمام امت قادر خواهد بود بطور مستقل از گروههای دیگر کار خویش را انجام دهد.

نقشه های مرکب ترکیبی از اطلس های سازه ای، وسایل سیستم و Piping در تمام حوزه که حاوی سیستم Piping سیستمهای HVAC و تجهیزات دیگر می شود. این نقشه ها به عنوان ابزار طراحی امکان استفاده اثربخش از فضای موجود را فراهم می کند.

از طرفی ممکن است از اطلس مرکب استفاده نشود. باب بدل مدل اشل شده یا ماکت بکار رود مدل Scale باب حقیقت نسخه کوچک شده پروژه واقعی است که شامل سازه ها، تجهیزات و Piping می شود... 

خرید این محصول

معماری مساجد مختلف در شهر یزد

خرید این محصول

» :: معماری مسجدها مختلف در شهر یزد

پیشگفتار

 مطالب این مجموعه حرف آغاز بررسی تزئینات ونقوش مسجد جامع یزد جمع گرد آوری شده و سعی برآن بوده تا جایی که متون تاریخی باقیمانده و منبع‌ها و سوابق تاریخی مسجد تام یزد اجازه داده است به ذکر توضیحاتی راجع به مصالح و کتیبه ها و تاریخ بنای ثانیه و تغییرات ایجاد شده حرف آن در طول سالیان، بپردازیم.

ار چه نقوش شکل گرفته حرف ثانیه به طور عموم در تمام بناهای اسلامی ایران به چشم می خورد ولی خالی از لطف عدم که به بررسی تزئینات این مجموعه بپردازیم زیرا مجموعه بنای سجده‌گاه جامع یزد در شهری است که دارای بافت  سنتی دست نخورده ای نسبت به سمت بناهای شهرهای دیگر  است، حرف این حال بناهای باستانی و اسلامی ایران همگی دارای لطف خاص خودشان هستند که معماران تلاشگر و آرتیست با اطلاعات و دانش معماری بالابه تأ سیس بناها همت گمارده اند.

اسم چه به صورت تحقیق دانشگاهی یا هنر عنوان دیگری اساساً علاقه و توجه شخصی و میل به آگاه‌بودن در مناسبت عظیم تاریخی داشته باشم و به این مسیر رنگارنگ قدم گذاشته و هنر گوشه دیگری از این سرزمین را ورق بزنیم، رسیده فضای زیبا و ملکوتی شویم از داخل مقرنها عبور کنیم و ایوانها را پشت تارک گذارده و جاده پر پیچ و خم نقوش اسلیمی و ختایی را گرفته از اندرون بوته ها گذشته م گلدسته ها را دور بزنیم تا شاید تفحه ای از روح و ذوق هنری معمار و نقشبند این بنا از جان خسته ضمیر اول شخص جمع گذر کند و جانی تازه به ما ببخشد.

دیدن و مشاهده کردن این گونه صناعت های تاریخی که از سالیان باقی مانده شاید تلنگری باشد برای تمامی از اهتمام افتادگان راه هنر و بروز خلاقیت و پشتکار.

مقدمه

هنر آتمسفر هره ای است که از ذرات هر ایرانی به فضل الهی به ودیعه نماده شده است. به همین انگیزه جلوه های صناعت باب تمام مظاهر و مقوله های زندگی ایرانی مانند:‌ معماری، نقاشی ، خط وکتابت ، قماش بافی، قالی وگلیم بافی، فلزکاری، سفالگری و ...... در طول تاریخ ابراز و بروز داشته و دنیایی از زیباییها، ذوق، خلاقیت و ابتکار را پدید آورده است.

یکی از مظاهر انعکاس هنر ایرانی باب معماری این سرزمین است آرتیست معمار ایرانی، از ابتدای کار و ازهنگام بکارگیری آجر که ازمصالح اولیه ایجاد بنا به شمار می رفته زیبا ترین نقشها  و طرحها را هنگام ایجاد دیوارها و پوششی گنبد ها وگوشواره ها، مقرنس ها و طاقنما ها خلق کرده است و در روند تکاملی آن با گره چینی، گل اندازی، بند سازی وآجر کاری خفته و رفته، شاهکار های بی نظیری را به وجود آورده است.

هنگام استفاده از گچ با خلق گچبریهایی حرف نقوش هندسی، گیاهی، دنیایی از خلاقیت را که  باب دنیا بی نظیر می باشد آفریده و در استفاده از چوب برای پنجره ها و درها با بهره گیری از فتونی نظیر منبت، مشبک، معرق، کنده کاری، صفت سازی ونقاشی روی چوب، خرق‌عادت باور نکردنی را پدید آورده است.

برای تزیین بنا از کاشیهایی یک رنگ، هفت رنگ، معرق، طلایی و .... شیشه و آیینه باب شکلها و رنگها و ابعاد گوناگون، مدد جسته و دنیایی از زیبایی و خلاقیت و صناعت را عرضه کرده و همه اینها به دوست حجاریهای زیبا،  بناگر هایی را باب جای جای ایران بر خطوه و استوار کرده است.

بدون تردید تحقق این همه زیبابیها و خلاقیت جز به سمت استعانت عشق به معبود امکان پذیر نبود، چراکه بیشترین جلوه آنها را در مسجد، محراب و زیارتگاه می توان دید.

بناهای مذهبی، همواره مناسبت احترام و توجه ملل و اقوام جوراجور درطول تاریخ بوده است، و به لحاظ همین اهمیت، پیوسته کاملترین تجربه های هنری هنرمندان برجسته هر دوران تاریخی در خدمت معماری و تزیین نقوش به کار رفته در احداث چنین اماکنی بوده است. این اشتیاق و توجه و بذل سرمایه های مادی و معنوی، خیر از باب منافع اقتصادیو اغراض مادی، بلکه حرف مبنای کشش و علاقه ای قلبی حرف اساس گرایش فطری مردم به مکاتب الهی بروز کرده است. چاه بسا مردمی که حرف مشکلات و تنگناهای اقتصادی قرین بوده، اما در سرمایه گذاری برای مظاهر معنوی، از جمله بناهای خویش به سمت مقدسات مذهبی، از هیچگونه ایثاری فروگذار نکرده اند.

بناهای رفیع و حرف شکوهی که در طول تاریخ برای معابد، مساجد وکلیساها،‌سر برافراشته اند، با یک پشتوانه قلبی و عشق حقیقی همراه بوده است.

باب تاریخ اسلام، سجده‌گاه در رأس توجه مردم، به ویژه هنرمندان باورمند به مبانی دینی قرار داشته است. در دوره هایی که اثری ازپیشرفتهای علمی و صنعتی باب هیچ کجای عالم دیده نمی شود، بر جسته ترین آثار معماری جهان، از میان مساجد بزرگ در جای  اسم است،‌ اگر چه به علل گوناگون، بویژه هجوم ارتشهای متجاوز بیگانه به کشورهای اسلامی بسیاری از ابنیه مهم و مسجدها تاریخی دچار تخریب و ویرانی شده و رد مهم مکتوب و میراث فرهنگی مسلمین که اسیر غارت و آتش سوزی در کتابخانه های مهم جهان اسلام شده است، ما را ا زگنجینه های مهمی محروم کرده است،‌ با این حال آنچه بر جای مانده، خود  دریچه ای است برای آگاهی بزرگواری معماری به کار رفته در بنای مساجد بزرگ تاریخی،  بویژه آن که باب معماری و کاشیکاری بناها، مظاهر معنوی و مفاهیم والای مذهبی چاه باب انتخاب رنگ و چه در انتخاب شکل و فرم بسیار ماهرانه تلفیق شده اند،‌ و فضایی به وجود آورده است که انسان شیفته معنویت را بسوی خود می خواند.

« مسجد » در معماری ایران.

در هنر و معماری ایرانی و به ویژه معماری مسجدها حرف دو پدیده شکل و محتوایا عینیت و ذهنیت - و در یک کلام شکل و روح مواجهیم.

هنر معماری دارای سه جنبه است یکی جایگاه ایز در آبادی یا معماری شهری ، طراحی خود بنا یا حجم اثر، و در نهایت هنر های وابسته به سمت معماری که شامل مواردی چون نور ورنگ و پرتره است، می گردد که این اخیر با آنکه نقشی محوری در آنچه که معماری ایرانی نا مید ه می شود دارد، اما در دوران های پسین ، این شیوه یا مهجور گشته یا نقشی حاشیه یی یافته است. حال آنکه چنین ظرفیتی را دارد که جا سازی کند و بدون اینکه ترکیب احجام نامتجانس ضرورت یابد، فضاهای دلخواه را ایجاد نماید.

انسان- و به تبع او اثر هنری- موجودیت نمی یابد، به‌جز آنکه قالب و روحی داشته باشد. شکل و جان دو وجه متفک یا دوست و ترکیبی نیستند، بلکه وجوهی جلیس و عجیبند که هیچ کدام بدون دیگری موجودیت و معنا نمی یابد. خیر هر قالبی محمل هر روحی است و نه روحی تاب نشستن حرف تمام قالبی را دارد. این تاخت تنها با یکدیگر موجودیت می یابد و رشد می کنند و مرتبت بود می یابند.

درهنر معماری، اثر و روح حاکم بر جابجایی آن از یکدیگر منفک نیستندو نمی توانند که باشند. نمی استطاعت فضایی را تخیل نمود، بدون آنکه صورت و شمایلی برایش قائل گشت و به همین عنوان نمی توان چهره و شمایلی اندیشه نمود و مصالح آن را در نظر نداشت- روح فراخ در همنشین با قالب تنگ همچون انیسش خرد و تحقیر می گردد یا قالب شکسته حرف می دارد. قالب فراخ نیز ذلیل روح حقیر شده، ویرانه می شود. این دو تنها پاس شد متناسب و همپای یکدیگر، کارا و زیبنده می گردند. درفضا سازی ایرانی علاوه حرف ترکیب یا انتزاع حجمی، از نقوش و صبغه و نور پردازی هم، به غرض القای انتزاع یا ترکیب فضایی استفاده شایان و برازنده توجهی می شود به این معنا که باب یک معنا که  در یک فضای راسته، شکست نور یا تفرق نقوش، قطعه ای را مجرء یا گسسته می نمایاند و بالعکس بدین لحاظ شناخت نقوش و در رأس ثانیه گره بنایی، در جا سازی ایرانی نقشی مؤثر و ناگزیر دارد.

سوژه قالب و روح در بیان هنری و جا سازی  معماری، نه ماجرای راکب و مرکب که بحث بود و موجودیت است. تذهیب کاران در طراحی، اشکالی را می آفرینند که « مداخل» نام دارد و آن صورت اشکالی است که « روالت» به هنگام نقشپردازی خویش بخود « بوم آلت» را نیز مد نظر دارد. و هیچ یک از  آلتهای « رو» و « بوم» بدون دیگری موجودیت نمی یابند. اما هر مداخلی مناسب تمام زمینه ای نیست. به این معنا که تیزی و پخی یا راستگی و تقوس پرتره مداخل را، نه آهنگ نتشبند که منظور نظر او، یعنی مکانت و فضا سازی نقش است که تعیین می کند. هرچند که رنگ و پرتو نیز در این نقوش تأثیر ناگزیر و درخور دارند، درآمد نهایتاً  در پیچیده ترین و رفیع ترین مرتبت خود به بند بنایی مبدل می شود. بند درمسیر تحول خود از مداخل تا گره و از گره حرف « گره در گره » و حتی « شاه گره » تا آنجا پیش می رود که به شطرنج معماران معروف می گرد. لیک در این عرصه همچنان انعطاف و شکل خود را به صور وطرق جوراجور حفظ می نماید و به بند کند وتند و شل و در مواضعی دستگردان مبدل می شود که به سمت انضمام رنگ، قوالبی بازهم شأن و محشور با روح حاکم بر فضا سازی است.

معرفت حاکم بر هر ایز معماری یا شهری، نقشی بنیادین درتحول شخصیت و ادراک حیثیت آن اثر باب طول زمان و همچنین در احساس مخاطبان ایفا می نماید. نقوش باب جا سازی نقشی تعیین کننده دارند. فضا سازی مناسب، حرف آلبوم تمهیدات مندرج در آن رمز ماندگاری و موجب جاودانگی این رد در طول حیات بشری گردیده است.

کاربرد نقوش درحیثیت خارجی و فضا سازی درونی هر ایز معماری، مؤثر و بلکه تعیین کننده است. گره بنایی درمیان نقوش ایرانی جایگاهی رفیع و بی مانند دارد، تا آنجا شاید پرتره دیگری همچون بند درفضا سازی معماری ایرانی عمومیت نیافته و دخیل نگشته است.

عملکرد های مسجدها مختلف

همانگونه که دین اسلام، تنها دین عبادت و پرستش و تدقیق به آداب و مراسم عبادی نیست و حوزه نفوذ احکام و قوانین ثانیه شامل تمام ابعاد و عرصه زندگی فردی و جمعی است، مسجد نیز، تنها فضایی ویژه برای عبادت نمی باشد.

بلکه اضافه بر جلسه های وعظ و تربیت مسلمین، انجمن ها و مجالس درس و بحث نیز در آن تشکیل می شد و می شود. حتی پس از اواخر سده سوم و اوایل سده چهارم هجری که فضای مدرسه به صورتی جدا و متمایز از مسجد پدید آمد، پیوسته در برخی ازمسجد ها تدریس علوم مذهبی حرف قرن و دهه های اخیر ادامه داشته است. علاوه حرف این اکثر مسجدها سنگر مبارزه اجتماعی مردم علیه حکام جبار، و کانون انجمن کردن مردم باب هنگام خوف و اضطرار بوده است.

مسجدها را از نظر دامنه نوع‌به‌نوع و صفت کارکرد های آنها می توان به چهار گروه طبقه بندی کرد: - امت نخست، شامل مسجدهای جامع و مسجدهای بزرگی می شود که میانجیگری سلاطین، وزاء و حکام اسم می شدند. اداره عموم این مسجدها میانجیگری بانی یا مأموران دولتی صورت می گرفت و آنان در اغلب موارد به هر کسی اجازت پیشنمازی یا تدریس برگزیده می شدند. دربرخی از مسجدها ی تام ، قید پیشنماز همزمان به اقامه نماز می پرداختند و پیروان هر مذهب و مسلک با اقتدا به پیشوای خود، نماز برگزار می کردند.

- گروه دوم، شامل سجده‌گاه های متوسطی می شود که توسط بزرگان محلی، علما و یا مشارکت عمومی مردم اسم می شد. باب بسیاری از این مسجدها ها برای پیشنماز و دیگر افراد مسجد، شرط خاصی بود نداشت واز محدودیتهایی که در مساجد نوع اول ایجاد می شد، خبری نبود. هرچند باید تدقیق داشت که بعضی اوقات، پیرامون تمام مذهب برای خود مسجد جداگانه ای می ساختند که پیشنماز و مدرسان ثانیه از پیروان شاخه های همان مذهب بودند.

- گروه سوم ، شامل مسجد- مدرسه ها می شود. با وجود آنکه تعداد این سجده‌گاه - مدرسه ها بسیار اندک و انگشت شمار است، لیک اهمیت آنها از جانب اینکه دو عملکرد عبادی و آموزشی، همزمان و به موازات یکدیگر ، هر کدام بخشی از فضای کالبدی را به سمت خود اختصاص داده اند، قابل تدقیق است. مسجد ومدرسه بسیار جالب آقا بزرگ باب کاشان ، و سجده‌گاه و مدرسه سید در اصفهان از بارزترین نمونه های این گروه از مسجدها هستند.

امت چهارم، حاوی مسجدهای بسیار کوچکی می شود که عمده ترین و شاید عزب عملکرد آنها، جنبه عبادی آنها بوده است و تنها در آنها نماز بجا آورده می شد. درمثل درنایین برخی از مسجدهای کوچک هستند که مساحتی درحدود ده متر چهارگوش دارند. این مسجدها میانجیگری افراد خیر خواه باب محله ها یا در امتداد بدنه بازار و مراکز اقتصادی ساخته می شدند...

خرید این محصول

معماری ایران به قلم 33 پژوهشگرایرانی

خرید این محصول

» :: معماری ایران به سمت قلم 33 پژوهشگرایرانی

( نظری اجمالی به معماری ایران درعهد اسلام) « معماری ایران در  طی تاریخ طولانی خود دارای ویژگی، اصالت، طرح و سادگی، توأم با آرایش بر مایه بوه است» با این استنباط آرتورپوپ- خاورشناس و ایران شناس نامی آمریکا به فرهنگ معماری ایران ردی می آورد. او می گوید: (اصالت اشکال زندگی ایران بدین گونه نمایان می شود که در ابنیه مسکونی از خودنمای و بیرون آرایی به در بوده است) با این یقین معماری را به عنوان یکی از پربارترین شاخه های تنرمند فرهنگ و هنر ایرانی معرفی می کمند. صناعت در ایران به سمت قدمت تارخیا تس و معماری از کهن تریهنرهاست. آبادانی اعتلای معماری در ایران باستانی گواه آن است که این سرزمین از کانون های نخستین شهرسازی  ونیز سد سازی و مهندسی بوده است. و این گواهی بناهایی که از میان ازمنه باز عصار حرف سیمای غبار آلود سر بیرون کشیده اند و سرهای باستانی و شهرها و دهکده های شاهی تأیید میکند. آثاری که جسته و گریخته ازخلال اثر های دیرین شناسان بدست میآید روشنگر آن است که هنر و صنعت 5000 سال قبل ازمیلاد در این مرز و بوف ریشه و آرم دارد.

معماری ایران سجل معتبر آدم این سرزمین از دوترین ازمنه قدمی است طبیعت اقلیمی ایران در این زمینه تأثیر عبور دائره‌المعارف هایی که با ؟؟ و مغلومین به این خطه را گشودند. باب این معماری کهم بارزترین اشکال خود جلوه کردن است. تشریفات و رسوم، آداب مذهبی، روحیات، اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسلها در معاری ایران انعکاس واضحی دارد. نه تنها در بناهای عظیم، در ابنیه اثار کوچک بازهم می توانیم این انعکاس را دریابیم. آتشکده و دهکده های شاهی که درگذشته که باب سراسر این خطه جابه جا روییده بود و اینک به جا مانده است باری از فرهنگ معمای ایران دیرین را در خویش نهاده است آتشکده دهکده های شاهی را در ایران باستان بر روی تپه ها بنا می کرده اند. باب دهکده های شاهی پرستشگاهها ویژه پرستش مهر و ناهید ( جبرئیل آب) وجود داشت. نقاطی که هم اکنون به سمت پل بنت یا قلعه دختر نسبت می دهند، نیز پرستشگاهها باستانی ناهید یا فرشته آب است از پرستشگاهها تعشق (میترا) که قبل از زردتشت در ایران رواج داشته است. نمونه های چندی باقی است. معبد (مصیصر) در خو غربی ایران که باب کوه تراشیده شده است و همچنین صخره (پی فخیریکار) باب جنوب دریاچه رضاییه ازجمله این نمونه ها هستند. مهر پرستان باستانی پیش از ورود به سمت معبد در جایی دست خود رابه آب می زدند و آن را (مهرآب) می نامیدند. که شاید خصلت محراب دوران اسلامی از آن سرچشمه گرفته باشد. معماری ایران حاصل سده ها تفکر و ثمرة اندیشه و قریحه هنری نیاکان ما و الهاماتشان از سنت ها و دست اؤردهای ملل دیگر است حرف آنکه در هر سیمای معماری ایرانی تغییر وتبدیل هایی را پذیرفته است، جان یگانه و ذات نیرومند آن همواره زنده و بلانده باقی مانده و همپایه زمان ظرفیت های خویش را عوض کرده است. مروری در خطوط اصلی معماری ایران از آغاز تاریخ مدرن ما، در واقع گشایندهشاهرایی به سمت قلب تمدن دیرینه سال این سرزمین است نخستین سلسله حکومت ایران سلسله ماد بود که بخشی از بذر خود را در بنا و آثاری ه آفریده به سمت وام  نهاد. سنگ شیر همدان، کان داوود در سریل ذهاب، زیرزمینی صحنه در کرمانشاه، دخمه مرسوم با طاق فرهاد باب لرستان، دخمه ده نوه اسحاق وند در نزدیک کرمانشاه ازبرگزیدهژ ترین آثار این دوره است. ( پلی بیوس) باب توصیفی که از کاخ باستانی همدان کرده یادآور شده است که ستون های این کاخ از چوب ارز و سرو ساخته شده و روی این تیرک ها از لوحه های سیمین و زرین پوشانده شده حیات ( دمرگان پرود) ( شی پیه) معتقدند که این آماج ها و آثار تخت جمشید کم و بیش شباهت دارند. باب عرصه وسیع سرزمین خویش از مهارت و استادی هنرمندان ممالک، زیر فرمان خویش به سمت نحو احسن بهره می گرفتند و از این جانب در آثار معماری و صنعت ایران در دورة هخامنشی تأثیر سایر ملل نیز دیده می شود چنانکه داریوش گوید در بنای قصر او صنعتگران بابلی، مادی، لیه ی. و مصری خدمت می کرده اند و مصالح ساخمان ها از فواصل دور دست می آمده است . استعمال از تجربیات و آداب ملل تابع، نه به صورت تقلیدی و پیروی بلکه به سمت گونه ای باز افرینی و الهام پذیری خلاقه مختص به سمت دورة هخامنشی نسبت مادها پیش ازآنکه آزمایش و مهارت (اورانویی) ها استعمال بسیار بردند. معماری دورة هخامنشیان ادامه یک صناعت ملی بود. آزادگی این صناعت در قصر کیاکسار پادشاه ماد ( باب همدان) جلوه کرد و کوروش در ادامه آن پشت از شکست مادها قصری در پازارگاه یا ( مادر سلیمان) در 80 کیلومتری شمال صفت جمشید بناگر کرد. که گرچه مانند تخت جمشید که به سمت جرأت می استطاعت گفت یکی بزرگترین و وسیع ترین بناهای است که قبل از باب شدن آهن ساخته شده است دارای سقف، ستون های چوبی بسیار بوده است سقف ، ستون های چوبی بسیار بوده است. بام ساختمان از چوب سور لبنان و بلوط ساخته شده و بر ستون های حاشیه دار ه تارک ستون های آماده آنها را تزیین می کرد تکیه داشته است. ستون های چوبی و تزیینات چوبی سقف که نمونه ای از زیباتری حمایت‌کننده و صبغه های تیره چوب های سدر، گردو، بلوط و سرو و رنگهای مشعشع خیس آج بوده است. ( گوردن چایلد) می گوید: ( آثار معماری دورة هخامنشی به سمت طوری درخور و شبیه است که پس از دوره سومری ها در این منطقه از آسیا نظیر ندارد) حرف اسم نقشه هایی بی جان و نا زیبای بابلی و آشوری، هجاری های ایران همه زنده و جالبند. تخت جمشید از مهمترین رد هخامنشیان است در ساختن این بنای عظیم، اکثر پادشاهان هخامنشی تمام یک به سمت گونه ای دخالت داشته اند. در این، مشهورترین یادگار ایران باسان چوب به عنوان یکی از مصالح اساسی به سمت کرا رفته است چوب به بنا از لبنان، آج از هندوستان و صفت ستون ها از یونان و زینت دیوارها از اتیوپی ( حبشه) تحصیل شده است از وره اشکانیان آثار پراکنده ای باب این و خارج  وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از رابة قصر (هاقره) (الحضر) در ساحل دردجله این بنا ازاصل اثر ذوق ایرانی است وی تأثیرمعماری روسی در طرز ساختن سقف و گچ بری آن  مشهود است خرابه معبد ناهید باب (کنگاوه) نیز از ثانیه آثار به جا مانده این دوره است. از دورة اشکانیان در معماری رسمی ایران ساختن گندب متداولی تفرج از همان اوقات گنبدهای روی چهار طاق گوشه بنای شد و تفاوت ثانیه با کنبدهای روی این بود که گندبهای روی. روی گشوراه بنا می گشت. معماری دوران ساسانیان آفرینش اصیل تری دارد . قصر شیرین که خسروپرویز بناگر کرد کم و بیش به پیروی از بنا ها هخامنشیان ساخته شده است. طاق کسری ( ایران مدین) در نزدیک دجله در شهر تیسفون از رد آشنا شده این دوران است. این بنا از آجرهای نظامی سپید و ارجمند اسم شده است. بر روی تالار بزرگی که نامگذاری‌شده به ایران است 8 تالار کوچک گشوده می شد. اسم ها بهطور کلی شکلی نیمدایره داشت و طاق بارگاه به  شکل هلالی ساخته شده و به سعه باحشمت آن دیدة هر بیننده ای را خیره می سازد. باب حلی که عناصر و خطوط اصلی بنا از قریحة ایرانی مایع می گیرد. چرخه نسبت کدامهای از معماری رومی باب پاره ای از قسمتهای آن انعکاس یافته باشد. پشت از آنکه اسلام ایران را  فرا گرفت، معماری ملت خود را با آیین جدید سازگارساخت. چنین است که پاره ای از باستان شناسان و مورخان را عقیده برآن است که خرج غیرضروری های آتش ساسانی، ساختن مناره را برای دعوت مسلمانان به نماز به سمت کاری رفت الهام داده است عوامل معماری ساسانی با اختلافات کم و بیش اما به وضوح- در دوره های اسلامی خویش را تحمیل کرد. تزئینات رایج در معماری کهن ایرانی با همه ویژگی ها خود از گچ بری و آرایش حرف کاشی لعابدار و غیره به سمت معماری اسلامی ایران انتقال یافته است نقش اسلیمی های مساجد ایرانی همان پیچک های ساسانی است که الگو آن را درطاق بستان می یابیم، ولی در هر حال این نقوش و عوامل در ایز بیدار شدن یک امپراطوری اسلامی و ورود تمدنهای گوناگون در لوی یک آئین واحد، برخه گیری مقابلی را سبب شده و تغییر شکل یافته که در خور خواندن است از آغازگرویدن ایران به اسلام بسیاری از آداب های ایرانی و از تمام سنت معماری آن هنگام با تأثیرات «بیزانس» میان حکمرانان اسلامی متداول گشت چنانکه بسیاری از اندیشه خلفای اموی از جمله قصرالحیر و فخاجا و مشاطه خیلی بیش از آن چه از هنر «بیزانس» متأثر باشد از  اسلوب ایرانی الهام گرفته است و زینت های ثانیه از شیوه ایرانی بیرونی کرده است )

آثار معماری اوقات ساسانی درسرزمین ماوراء النهر

بنظر می رسد جا داشته باشد پیش از آنکه به سمت معرفی شهرها و رد معماری دوران ساسانی در ماوراءالنهر بپردازیم به اختصار مطالبی درباب اهمیت و ارزش آثار این منطقه در زمینه شناسائی هر چه وسیعتر فرهنگ و تمدن ایراین بیان داریم و ویژگیهای محلهای باستانی این ناحیه را حرف شماریم.

ناحیه وسیعی را که از دیرباز باب نوشته های مورخان و جغرافی نویسان همیشه ازآن بنام خراسانبزرگ ورارود و یا ماراءالنهر یاد شده است ازمدتها پیش دانشمندان شوروی بدلایل خاص بنام ( آسیای مرکزی) از ثانیه یاد می کنند این ناحیه هم اکنون شامل سرزمین هائی است که جمهوری ازبکستان- جمهوری فارسی زبان تاجیکستان- ترکمنستان- ناحیه قزاقستان وقرقیزستان را باب حرف می گیرد.

درحالیکه دانشمندان مغرب زمین نواحی را که شامل : ترکستان شرقی – مغولستان و تبت می باشد بنام آسیای مرکزی نامگذاری کرده اند. بحث درباره علت این اختلاف و انگیزه های سیاسی که منجر به نامگذاری اخیر توسط دانشمندان روس گردیده مطلبی است که از حوصله این گفتار بیرون است و جا دارد که در فرصت دیگر بآن بپزدازیم.

سرزمین وسیع ماراءالنهر و یا منطقه ایکه امروز از ثانیه بنام آسیای مرکزی یاد می شوداز نظر جغرافیائی سرزمینی است با اختلاف منظر بسیار چنانکه  اقبال وسیعی از ان را آل کوههای عظیم و صحراهای وسیعی که برای زندگی انسان درخور نیست فرا گرفته است از سوی دیگر در این ناحیه با حوضه های پرآب و تختخواب رود های بزرگ با خکی رسوبی و حاصلخیز برخود میکنیم که از کهنترین روزگاران مسکون بوده چنانکه آماج های آنرا بصورت تمدنهای پرارزش باب این نواحی شاهد هستیم. بالاخره اینکه دامنه های ارتفاعات و استپ های این سرزمین وسیع، چراگاههای پربار و پر نعمتی را برای پرورش، گونه های جوراجور دامها ارائه می دارند.

چراگاههائی که با جذب بسیار دامپروران بومی و گله های ارجمند آنها را بسوی خویش فرا میخواند و امکان بوجود آمدن نوعی خاص از تمدن شبانی را در این بخش فرام می ساخت.

از تمدن های معروف و شناخته شده پیش از تاریخ این سرزمین می استطاعت آثار و تمدنهای زیر را یاد کرد: از آثار ارزنده دوران پارینه سنگی و تمدن (موسترین) میتوان کشفیات حفره (تشیک تاش) در قبله شرقی ترمز را یاد کرد حرف یافتن اسکلت یک انسان ( تئاندرتان) که آنرا گونه ای میان ( انسان پکن) و انسان « نئاندرتال» آشنا شده در مغرب زمین دانسته اند، باستانشناسان برای این جایگاه اهمیت خاصی قائل هستند.

آثار مربطو به سمت دروه نوسنگی (نئولیتیک) باب سرزمین خراسان بزرگ یا ماراءالنهر دارای اهمیت و اعتباری خاص هستند. زیرا که به گونه ای روشن اوضاع و حال و ویژگیهای مربوط به زندگی اجتماعات ساکن بخش را در این دوران راوی می کمند و رابطه آنرا با تمدنهای مستقر در دیگر ناحیه های سرزمین ایران آشکار میسازد.

از جمله تمدنهای معروف و آشنا شده اوقات نئولیتیک ناحیه تا آغاز دوران تاریخی می توان تمدنهای زیر را یاد کرد:

تمدن شناخته شده در (آنو) واقع در دوازده کیلومتری عشق آباد ( اشک آباد) در ترکمنستان جنوبی – تمدن مکشوف در ( قره تپه) در نزدیکی عشق آباد گذشته از آثار جالب دوران نوسنگی و آلیاژ مس و قلع باب ترکمنستان جنوبی، در ناحیه ( خوارزم) نیز حرف تمدنی پرارزش بهمین نام برخودر می شود. در نواحی کوهستانی تاجیکستان جنوبی نیز با آثار فراوانی از شهرنشینی دوران نوسنگی بر خورد می کنیم که بنام تمدن (حصار) نامگذاری شده است.

همچنین درساحل چپ (سیر دریا) نیز با محلهای باستانی زیادی از دوران برتر برخورد می کنیم که مجموع آنرا بنام تمدن (قراقوم) نامیده اند.

و بالاخره باب دهر ( فرغانه) و در اقبال پائین دره ( زرافشان) نیز با رد تمدنهای ارزنده ای از دوران برنز بر خورد شده که شهرنشینی دره زرافشان را بلندآوازه ( زمان بابا) نامیده اند.

بحث درباره آثار تاریخی سرزمین خراسان بزرگ و ماراءالنهر با تدقیق به سمت فراوانی و اهمیت این آثار مطالبی است که جا دارد درباره آن بطرو جداگانه درطی گفتارهائی چند صحبت شود. از جمله باید دانست که در دوران هخامنشی شاهد ایجاد و گسترش تعداد برازنده توجهی از شهرها در این سرزمین هستیم که بعنوان مثال می توان شهرهائی چون : مرو- قلعه گبر در خوارزم – قلعه میر در تاجیکستان جنوبی- ویرانه های اسم حصار باب بلخ- آثار مکشوف در فرغانه و … را یاد کرد.

آثار دوران باستانی

حرف توجه به اهمیت و موقع اختصاصی سیاسی و اقتصادی و بازرگانی سرزمین ماراءالنهر در اوقات ساسانی و گذشتن جاده معروف ( راه ابریشم) از این ناحیه و رشد روز افزون شهرنشینی در تمام ایران ساسانی، در بسیاری از نواحی ماراءالنهر یا شهرها و محلهای مسکونی عظیم و بسیط ی تماس می شود که الگو های کاوش شده آنها را در محلهائی چون : (بالالیک تپه) در پانزده کیلومتری ترمذ بخش وسیع و کم نظیر و رخشا در 20 کیلومتری شمال غربی بخارا- ویرانه های افراسیاب یا سمرقند کهن و بالاخره منطقه باستانی پرارز و گسترده (پنج کنت) یا پنجیکنت در شصت کیلومتری شهرسمرقند را می توان نام برد.

نکته قابل اشاره اینکه آثار مربو به تمدن شکوفا و ارزشمند دوره ساسانی باب ماراءالنهر را باستانشناسان روس و از جمله ( بانیتسکی) بنا به دلایل اختصاصی زیر به فراغت کمی که در اختیار داریم بحث خود را تنها بمعرفی اجمالی آثار باستانی ناحیه و رخشا و پنج کنت اختصا می دهیم...

خرید این محصول

پیشنهاد معماری برای شهر سنندج

خرید این محصول

» :: پیشنهاد معماری برای شهر سنندج

پیشنهاد معماری برای شهر سنندج

باب شهر سنندج طبق نتایج همدمای مؤثر 77 درصد دوران سال احساس سرما وجود دارد و حدود 3 درصد شرایط حار وجود دارد و حدود 20 درصد آسایش حرارتی استوار است . بنابراین اولویت  معماری در شهر سنندج تطبیق با سرمای آتمسفر در طول سال مخصوصاً دوران پاییز و زمستان می باشد . باب بار دوم باید تا حد امکان با گرمای تاب فرسایی تموز مقابله نمود. بجز پیشنهادات که باب معیار ماهانی برای آبادی سنندج شده است می توان پیشنهادات زیر را برای بیشتر کردن حد آسایش حرارتی بکار برد .

الف )‌در خصوص مقابله با برد پیشنهادات زیر  را می‌توان بکار برودت :

پیشنهاد آغاز :

 فضاهای داخلی ساختمان از همدیگر تفکیک شود و هر کدام به اندازه‌ مورد نیاز حار شوند – مثلاً لزومی ندارد که به سمت طور دائم اتاق خواب یا حمام و بعضی فضاهای غیر ضروری را گرم نگه داریم . همچنین می توانیم به وسیله نصب باب ، باب بین فضای داخلی منزل و راه پله‌ای که به بالا می جدول از اتلاف تف جلوگیری نمود.

 پیشنهاد دوم :

استفاده از پنجره های که در بام خانه‌ها تعبیه می شوند برای ورود به نور خورشید در فصل زمستان مفید هستند ولی شکل استفاده از این پنجره ها در فصل تابستان با عبور نور و انرژی خورشید به داخل منازل انگیزه گرم شدن فضای داخلی ساختمان می شوند. برای ا تطبیق با گرمای ورودی از این پنجره ها در دوران تابستان باید از سایه بانها استفاده شود . البته تعبیه یک دریچه قابل باز و بسته صیرورت در این پنجره ها می تواند جهت ایجاد کوران در فضای ساختمان برای فصل گرم مؤثر باشد .

 پیشنهاد سوم :

 استفاده بهینه از وسایل گرمای زای داخل ساختمان می تواند افنا انرژی را به حداقل برساند برای الگو می توان امتداد لوله را در فضای منزل طولانی تر کرد تا هوای حار خیس دیرتر به خارج منزل هدایت شود یا میتوان با گذاشتن یک انبار آب کنار بخاری از گرمای مخزن ماء استفاده کرد . در نهایت با درزگیری روزنها و استفاده از پنجره های دوجداره می توان افنا حرارت را به حداقل رساند .

 ب) درباره مقابله با گرما در ماههای تابستان نیز می توان روشهای زیر را به کار برودت :

آغاز : می توان با کاشت درختان صفت دار در فصل تابستان از سایه مناسب آنها استفاده نمود و نیز حرف تعیین جایگاه مناسب غرس دار از قدرت خنک کنندگی آن  در فصل تموز بهره مند شده و از دیده اندازی زیبا آن استفاده کرد . در غرس درختان باید فضای بین آنها در نظر گرفته شود تا در طول شب اشعه موج دراز زمین بدون برخورد با مانعی حرارت را اخراج کند . برای جریان بهتر هوا باب فصل تابستان بهتر است زیردرختان خلوت نگه داشته شوند.

دوم: ساخت منازل دو یا قید طبقه برای کمتر شدن سطح سطوحی که در معرض نور خورشید قرار می گیرند مفید است همچنین ایجاد بافت بهم چسبیده و متراکم جهت دریافت تمام چاه کمتر انرژی خورشیدی مؤثر است ضمناً با ایجاد برآمدگی روی لبه بام و پنجره ها می توان از رخنه بیش از حد نور و حرارت خورشید به منازل جلوگیری کرد .

نتیجه گیری نهایی درباب میزان آسایش اقلیمی

 برای بدست آوردن میزان آسایش اقلیمی باب آبادی مورد مطالعه از 3 معیار آسایش روش اولگی ، گیونی و ماهانی استفاده گردیده در شاخص آسایش  اولگی مواقع نسبتاً‌ناراحت حرف کاملاً آشفته به عنوان ناراحتی حرارتی تلقی می گردد.

و  مواقع نسبتاً سرد تا کاملاً‌سرد به سمت آغاز منطقه سرد واحد زمان ( و بقیه مواقع سال نیز منطقه آسایش شناخته می شود باب معیار ماهانی و میزان درازا سال با 3 قسمت آسایش ، حار ، و سرد ارزیابی می شود.

 نتیجه گیری نهایی حرف استفاده از روش اولگی  

برای اینکه نتایج به ید آمده شاخصه آسایش دما – نم در شهر مناسبت مطالعه تمام اوقات سال را به 3 بخش گرم و سرد و آسایش تقسیم شده است و نتایج نهایی در طرح (    ) (   ) ارائه شده است .

نتیجه گیری کلی درباره میزان سازگاری عناصر معماری قدیم و جدید با اقلیم شهر سنندج

 یکی از مهمترین موضوعات مناسبت توجه معماری از زمانهای پیش تا دوران حاضر ایجاد بیشترین سازگاری بین عناصر معماری و شرایط آب و هوایی بوده است . اگر به سمت معماری سنتی در ایران امعان کنیم متوجه می شویم که تمام عناصر معماری حرف تدقیق به اقلیم طراحی شده اند. لیک در سالهای اخیر دسترسی به منابع فراوان و ارزان انرژی انگیزه شده است که معماران کمتر به مسائل اقلیمی توجه کنند و با تدقیق به سمت تقاضای روز افزون مسکن ، معماران سعی می کنند با کمترین هزینه و زمان ایجاد بناها را به اتمام برسانند.

در آبادی سنندج نیز دو شیوه معماری سنتی و جدید باب کنار هم وجود دارند در این بازجست بررسی میزان تطابق معماری قدیم و جدید با اقلیم شهر سنندج حرف استعمال از معیار ماهانی مورد مطالعه رسم گرفتند . بعد ازتکمیل جدول ماهانی برای شهر مورد مطالعه هشت پیشنهاد از توصیه های معماری ماهانی برای اقلیم این آبادی عرضه گردیده که به ترتیب عبارتند از:

1-درازا امتداد شرقی – غربی داشته باشد .

2-مجموعه ساختمان باید به شکل مجمل باشد .

3-جریان آشکار آتمسفر در ساختمان لازم نیست .

4- پیمانه پادگانه ها متوسط و حداقل 20 تا حداکثر 40 ردصد مساحت دیوار باشد

5- دیوارهای داخلی و خارجی سنگین بیش از 8 گاهنما زمان تأخیر داشته باشد

6- بام بنا سنگین بیش از 8 ساعت زمان تأخیر داشته باشند

7-فضای برای خوابیدن در فضای آزاده پیش بینی شود

8- کف بنا سنگین و بیش از 8 ساعت زمان تأخیر داشته باشد .

اولین توصیه معماری اقلیمی برای شهر سنندج باب مناسبت طول ساختمان است که باید در امتداد شرق و غرب باشد به علت ازدیاد جمعیت در سالهای اخیر و تقاضای روز افزون برای مسکن و بی توجهی مسئولان و معماران به مسائل اقلیمی معماران بیشتر ترجیح می دهند ساختمانهاو منازل به صورت صندوقی و کنار هم به چهره مستطیل و در امتداد خو و جنوب طراحی کنند با توجه به برونگرا بودن ساختمانها در معماری جدید و دوطرفه وجود داشتن اغلب ساختمانها شمالی و جنوبی و همچنین هوا پیروز زمستان در شهر سنندج که جنوبی یا غربی هستند هوای بارد می تواند باب اینگونه ساختمانها جریان یابد نکته دیگر منفی اینگونه منازل استفاده ناپسند از انرژی خورشید است با توجه به حرکت خاور به غرب خورشید در آسمان و پهنا کم ساختمانها جدید الاحداث باب امتداد شرق و غرب در طول زمستان نور خورشید کمتر میتواند به داخل منزل نفوذ کند ولی باب ساختمانهای قدیمی که در امتداد شرق و غرب طراحی شده اند  پرتو خورشید بدون مانع به داخل خانه‌ها نفوذ می کند و اینگونه منازل مدت بیشتری می تواند از گرمای نور خورشید در زمستان استفاده کند و در طول تموز نیز با توجه به عمود بودن اشعه های خورشید پرتو و تاب کمی به داخل منزل شرقی – غربی رخنه می کند.

 بر اساس دومین توصیه معماری اقلیمی ساختمانها در سنندج که باید به صورت مجمل باشد.

 طراحی ساختمانها به شکل فشرده سبب می شود تا کوران آتمسفر باب داخل ساختمان به حداقل برسد همچنین سطوح کمتری از ساختمان  در مقابل هوای سرد یا گرم خارجی قرار می گیرد . همانگونه که ساختماهای قدیمی باب سنندج معمولاً حالت فشرده و درونگرا دارند ولی در احداث ساختماهای جدید کمتر به درونگرایی بنا اهمیت می دهند و بیشتر سعی بر ارتباط بصری ساکنان با بیرون از منزل است .

بنابراین باب اینگونه ساختمان ها سطح بیشتری از بنا در معرض دید کوچه و خیابان و هوای برون قرار می گیرد بنابراین از فشردگی کمتری برخورداخواهد بود و تأثیر پذیری خانه‌ها جدید از هوای گرم و سرد بیرون بیشتر ازمنازل قدیمی می باشد

 در سومین توصیه معماری که جریان محسوس آتمسفر داخل بنا سنندج لازم نیست، همانگونه که دربارة فشردگی ، ساختمانهای قدیم و جدید توضیح داده شد در ساختمان های قدیمی سعی می شد منازل به سمت صورت درونگرا طراحی شود تا کمترین ارتباط بصری بین اندرون منازل و خارج منازل برقرار باشد . بنابراین جریان هوای خارج نیز به سختی رسیده جا می شود ولی در معماری ساختمانهای جدید به علت تأکید به سمت ارتباط بصری هرچه بیشتر حرف فضای بیرون و وجود پنجره ها و درها و بالکنهای متعدد همچنین داشتن نماهای متعدد موجب می شود جریان هوا با موانع کمتری باب رخنه به ساختمان روبرو شود . بنابراین جریان جابجایی هوا در ساختمان های قدیمی نسبت به بنا های جدید کمتر می باشد.

باب چهارمین توصیه معماری اقلیمی اندازه پنجره ها در سنندج 20 حرف 40 درصد مساحت دیوار باشد . وجود پادگانه ها در بنا ها از چند جهت حائز اهمیت است وجود پنجره های مناسب در منازل می تواند باعث ورود هوا و پرتو کافی به داخل جا شوند. همچنین در تهویه هوای منزل نقش اساسی ایفا می‌کند ولی اگر اندازه پادگانه ها بیشتر از کرانه مورد نیاز باشند می توان باعث ورود گرما یا سرمای زیاد به منزل شوند.

 اندازه مناسب پنجره ها باب معیار پیشنهاد شده 20 تا 40 درصد سطح دیوار تعیین شده است. حال آنکه باب ساختمانهای جدید ابعاد پنجره ها بسیار بیشتر از 40 درصد مساحت دیوار می باشد و حتی گاهی تمام دیوار به پنجره اختصاص می یابد . ولی در ساختمانهای قدیمی  برای جلوگیری از دید اغیار و نفوذ کمتر هوای گرم و بارد به اندرون منازل پیمانه پنجره ها را اسم و معمولاً‌کمتر از نصف مساحت دیوار طراحی‌شده اند. نکته قابل توجهی باب احداث پادگانه ها عمق پنجره ها  قدیمی ، ته پادگانه ها در داخل دیوار  موجب تأثیر در رخنه گرما و سرما بیرون به سمت داخل منازل می شد ولی در معماری جدید پنجره ها را در حاشیه خارجی دیوار می سازند بنابراین گرما و سرما با تأخیر کمی به داخل منزل می رسد.

در پنجمین توصیه معماری اقلیمی که دیوارهای داخلی و خارجی سنندج  سنگین و بیش از 8 ساعت زمان تأخیر داشته باشد.

 در هر زمان و مکانی که حرارت هوای خارج از حد آسایش حرارتی لازم می‌گردد. حرف توجه به سمت جنس دیوارهای جدید و ضخامت  معمولاً‌ از زمان تأخیر حرارتی در دیوارهای جدید در بنا شهر سنندج 8 گاهنما نمی باشد بایدبه طریق مختلف زمان تأخیر آنها را به اندازه لازم رسانید . برای این منظور می استطاعت باب پوسته یا دیوارهای ساختمانی از عایق حرارتی استفاه شود تا اینکه ضخامت دیوارها را آنقدر زیاد کنیم حرف تأخیر حرارتی آنها به سمت بیش از 8 ساعت برسد . در ساختمانهای قدیمی شهر سنندج درشتی دیوارها را بسیار آکنده ضخامت طراحی می کردند ضخامت بعضی از دیوارها حتی به یک متر بازهم می رسد . در ساختمانهای جدید دیوارها را سبک و به صورت تیغه‌می ‌‌سازند درشتی دیوارها که عایق گذاری نیز شده اند کمتر از 15 سانتی متر است . زمان تأخیر حرارتی باب دیوارهای 15 سانتی متر حدود 5 گاهنما می باشد باب منازل قدیمی به علت ضخامت و جنس دیوارها  از 8 ساعت بیشتر می باشد .

 مسئله‌ای که انگیزه زمان تأخیر بیشتر باب دیوارهای قدیمی نسبت به سمت دیوارهای جدید گشته است . اولاً ضخامت درخور دیوارهای قدیمی ، ثانیاًٌ مصالح به کار رفته باب دیوارهای قدیمی است که شامل : خشت ، گل ، کاه و یا چوب بوده و دوران تأخیر زیادی دارند باب حالیکه دیوارها در ساختمانهای جدید و نازک با مصالحی از قبیل سیمان ، پولاد و آجر که زمان تأخیر کمی دارند اسم شده اند .

 در ششمین توصیه معماری  اقلیمی که سقف ساختمانهای سنندج سنگین و بیش از 8 ساعت دوران تأخیر داشته باشد . در ساختمانهای جدید برای ساختن سقفها از قید روش استفاده می شود که معمولاً با اقلیم شهر سنندج سازگاری ندارد .

یکی از رایجترین شیوه های ساخت سقف منازل در سنندج استفاده از قیرگونی و آسفالت است باب این آیین ابتدا ستونهایی از آهن روی  دیوارها برپایی می شود سپس فضای بین این ستونهای آهن به وسیله یک لایه آجر اسم زده می شود و در آخرین مرحله روی این لایه آجر و آهن به وسیله قیر گونی و آسفالت است . در این روش ابتدا ستونهایی از آهن روی دیوارها نصب می شود آن‌گاه فضای بین این ستونهای آهن به سمت وسیله یک لایه آجر طاق زده می شود و در آخرین بار روی این لایه آجر و پولاد به وسیله قیر گونی و آسفالت پوشانده می شود حرف توجه به اینکه صبغه سیاه آسفالت انرژی خورشید را به خوبی جذب می کند سطح سقفها باب تابستان به تشدد گرم می شود و همانگونه که میدانیم  فلزات از جمله آهن دارای ضریب جابجایی تاب بالایی می باشد و با حداقل زمان تأخیر حرارت را منتقل می کند.

بنابراین گرمای حاصله از برافروختگی پرتو خورشید به سقفها در طول روزهای تابستان به داخل منازل و ساختمانها نفوذ می کند. اگر باب سقفهای ذخیره حرارتی در طول روز صورت گیرد . در طول شام این گرمای اضافی به محیط اطراف پشت داده می شود و اندرون منزل را گرم می کند و هوای داخل منزل برون از محدوده آسایش قرار می‌گیرد.

 نوع دیگری از سقفها که در سنندج کاربرد دارد سقفهای پیش ساخته شده یا ایرانیت هستند. اینگونه سقفها به سمت علت ضخامت کم دوران تأخیر بسیار کمی دارند و گرما یا سرمای فضای خارجی را به سمت داخل ساختمان انتقال می دهند در ساختمانهای قدیمی سنندج بیشتر دو نوع سقف در ساختمانها استفاده شده است . شیوه اول سقف شیروانی است در این شیوه بام از دو لایه تشکیل شده است که لایه شیروانی در بالای سقف قرار می گیرد و با تدقیق به سمت انعکاس بالایی که دارد قسمت زیادی از اشعه خورشید را منعکس می کند در زیر شیروانی یک فضای خالی رسم می گیرد و در زیر فضای خالی یک سقف اصلی قرار می گیرد که معمولاً از تیر چوبی و تخته و خاک و تراب تشکیل شده است بنابراین باب این سقفها 3 مانع باب مقابل نفوذ هوای خارج می گیرد . اول اسم شیروانی است که انعکاس دهنده مناسبی برای انرژی خورشید است . بعد از لایه شیروانی  جلد آتمسفر قرار می‌گیرد . همانگونه که می دانید چگالی هوا بسیار کمتر از مایعات و جامدات است بنابراین هوای صفت اسیر بین دو لایه سقف اصلی می باشد که مصالح تیر چوبی – تخته و خاک و گل ساخته شده است که تأخیر حرارتی زیادی دارند و فاقده بااهمیت دیگری که استعمال از سقفهای شیروانی دارد این است که در طول روزهای تابستان همواره یک جانب سقف به سمت علت شیب دار بودن در سایه قرار دارد. ‌شکل (    ) ولی باب خانه‌ها جدید بیشتر سقفها به صورت مسطح و با قیرگونی و آسفالت درست شده است . بنابراین از ابتدای طلوع خور تا غروب خور تمام سطح سقف در معرض تابش نور خورشید قرار دارد و حرارت جذب می کند...

خرید این محصول